როგორ აზროვნებენ პატარები და რატომ არ ესმით ხშირად უფროსების ნათქვამი - განმარტავენ პროფესიონალები - მშობლები

11 წლის ასაკში ბავშვი უკვე უფროსების მსგავსად იწყებს აზროვნებას მეცნიერულად დამტკიცებულია, რომ ბავშვები გარემომცველ სამყაროს სხვანაირად აღიქვამენ. მათ არ ესმით როგორაა მოწყობილი ეს ყველაფერი, მაგრამ ბევრ რამეს ჩვენზე იოლად უმკლავდებიან. ეს კი დიდხანს არ გრძელდება. მიჩნეულია, რომ 11 წლის ასაკში ბავშვი უკვე უფროსების მსგავსად იწყებს აზროვნებას.

რითი განსხვავდება ბავშვისა და მოზრდილის აზროვნება? საჭიროა თუ არა ბავშვები სწავლობდნენ ყველაფერ იმას, რაც დიდებმა იციან, ან იქნებ სულაც ზოგიერთი ამ უნარს დაბადებისთანავე იძენს?

ფანტაზია თუ რეალობა ?

ბავშვებისათვის რთულია ფანტაზიის რეალობისაგან გარჩევა. ისინი რეალურად არიან დარწმუნებულები იმაში, რომ მათ მიერ წარმოსახული მოვლენა სინამდვილეში შეიძლება მოხდეს და ხდება. თუ ბავშვს ვთხოვთ აღწეროს რაიმე წარმოსახვითი მოვლენა და რამდენიმე ხნის შემდეგ ამ მოვლენაზე რაიმეს სერიოზულად შევეკითხებით, ის დაიჯერებს მის რეალურობას. თუმცა არსებობს მკვეთრი სხვაობაც.

თუ პატარამ თავად შექმნა ფანტაზია, მას ამისი სჯერა, მაგრამ თუ სხვისი მონაყოლის სისწორეში დაეჭვდება, დაჯერების პროცენტი, ისევე როგორც დიდებში, 50-50-ზეა.

იმ მეცნიერების აზრით, რომლებიც ამ ტესტირებებს ატარებდნენ, ბავშვები ვერ ავლებენ მკვეთრ ზღვარს საკუთარ ფანტაზასა და რეალობას შორის. ამის მიზეზი კი ისაა, რომ პატარებმა არ იციან რა ჩათვალონ სიმართლედ და რა არა. ამის უნარი მათ ასაკის მომატებისას უჩნდებათ.

ობიექტის მუდმივობა

თუ თქვენს წინ ვინმე რაიმე საგანს დამალავს და შემდეგ იქიდან სხვა ადგილზე გადაიტანს, ადვილად, მიხვდებით თუ სად წავიდა ნივთი. მაგრამ თუ იგივე მოქმედებას პატარა ბავშვის წინ გაიმეორებთ, შესაძლოა მან ნივთი ვეღარ იპოვოს. დაუჯერებელია, მაგრამ ზუსტად ასე ხდება 10-12 თვის ასაკამდე.

პირველად ეს მოვლენა ცნობილმა ფსიქოლოგმა ჟან პიაჟემ შეამჩნია. აღმოჩნდა, რომ გარკვეულ ასაკამდე, ბავშვის მხედველობის არედან გამქრალი საგანი საერთოდ წყვეტს არსებობას, - თითქოს არც ყოფილა.

პიაჟეს აზრით, "ობიექტის მუდმივობის" ცნების გაგება დაბადებისთანავე არ გვეძლევა. 10 თვის ბავშვმა ჯერ კიდევ არ იცის, რომ გამქრალი ობიექტი კვლავ არსებობს. საგნები რომ ჩვენი აღქმის გარეშეც არსებობენ, ასაკის მატებასთან ერთად ვხვდებით.

ენები

ყველამ ვიცით, რომ ბავშვები ბევრად ადვილად სწავლობენ ენებს.

ყველამ ვიცით, რომ რაც უფრო გვემატება ასაკი, მით უფრო გვიძნელდება უცხო ენის შესწავლა. ისიც ყველასათვის ცნობილია, რომ ორენოვან ოჯახში აღზრდილი ბავშვებისათვის პრობლემა არაა ორივე ენაზე თავისუფლად საუბარი, მიუხედავ იმისა, რომ მათ არანაირი სპეციალური სწავლის კურსი არ გაუვლიათ.

სწავლულმა ლინგვისტმა, ნოამ ხოსკიმ გამოთქვა აზრი უნივერსალური გრამატიკის შესახებ და ფიქრობს, რომ ყველა ენას გააჩნია სინტაქსური წესების საერთო ნაკრები, რომელიც ჩვენს ტვინში ბავშვობიდანაა ჩადებული. იგი ფიქრობს, რომ არსებობს ყველა ენის დამაკავშირებელი რაღაც საერთო ინსტრუმენტი და ბავშვებსაც მკაფიოდ ესმით, რომ ყველა წინადადება იგება პრინციპზე - "სუბიექტი-ზმნა-ობიექტი". წინადადების აგების ლოგიკა ბუნებისგან და ჩვენი ტვინის ბიოლოგიური თავისებურებებითაა ნაკარნახები.

ასაკის მატებასთან ერთად ენის ათვისების უნარი ქვეითდება. არსებობს მრავალი შეხედულება ამის შესახებ. ზოგი თვლის, რომ ეს უნარი 18 წლის შემდეგ ქვეითდება, ზოგიერთი მკვლევარი კი ამ ასაკს 9 წლად მიიჩნევს.

ცნება ცვლილებების შესახებ

თუკი წყალს ფართო ჭიქიდან მაღალ ჭიქაში გადავასხამთ, მეორე ჭიქაში იგივე რაოდენობის წყალი იქნება, რადგან წყლის რაოდენობითვის არც მოგვიკლია და არ დაგვიმატებია (ჭურჭლის კედლებზე დარჩენილ გრამებს ნუ ჩავთვლით).

7 წლამდე ბავშვისათვის ამის ახსნას აზრი არა აქვს. მათ ყოველთვის მოეჩვენებათ, რომ მაღალ ჭიქაში მეტი წყალია, რადგან ჭიქაა მაღალი. ისინი ვერ მიხვდებიან, თუ რატომაა უცვლელი წყლის რაოდენობა ჭიქის ფორმის შეცვლის მიუხედავად. ასევე ითვლება, რომ ბავშვებს არ შეუძლიათ "სიმაღლის" და "სიგანის" ურთიერთშეფარდება. ისინი მხოლოდ ერთ განზომილებაზე, ერთ სიდიდეზე აფიქსირებენ ყურადღებას და იგნორირებას უკეთებენ მეორეს.

სახეები

მეცნიერები თვლიან, რომ დაბადებიდან რამდენიმე საათის შემდეგ ახალშობილს შეუძლია დედის სახის სხვა სახისგან გარჩევა. მაგრამ იმისათვის, რომ მთლიანი ადაპტირება მოახდინოს, ახალშობილს არ ჰყოფნის გამოცდილება და დრო.

მას მრავალი ფაქიზი ნიუანსის და ემოციის დაჭერა შეუძლია, მაგრამ არ ძალუძს სხვა რასის ადამიანების სახეების განსხვავება.

აბსტრაქტული აზროვნება

11 წლამდე ასაკის ბავშვების აზროვნება ძირითადად კონკრეტულ რეალობებზეა დაფუძნებული. ბავშვებს არ შეუძლიათ მოიმოქმედონ რამე, ან დაფიქრდნენ წარმოსახვით პრობლემებზე. ასევე კარგად ვერ ერკვევიან აბსტრაქტულ აზროვნებაში.

როდესაც ფსიქოლოგმა რუდოლფ შაფერმა 9 წლის ბავშვებს ჰკითხა სად იქნებოდა კარგი მე-3 თვალის მოთავსება, ყველამ შუბლზე მიიდო ხელი. მიუხედად იმისა, რომ იქვე ისედაც არის ორი თვალი, რომელიც წინ იყურება, ბავშვებმა მაინც ეს უაზრო პასუხი ამჯობინეს. 11 წლის ბავშვების პასუხები სხვა იყო. მათ უკვე აბსტრაქტული აზროვნების უნარი გააჩნდათ და შესაბამისად სხვა ვარიანტები აირჩიეს. მათ იდაყვი აირჩიეს რათა გვერდით და უკან ყურებაც შესძლებოდათ.

არ ხატავენ იმას, რასაც ხედავენ

ხატვის ტექნიკა უფროსებთან შედარებით ბავშვებში ცუდადაა განვითარებული და ამის მიზეზი კი ისაა, რომ ბავშვების მოტორიკა შედარებით სუსტია. მათ არ შეუძლიათ ფანქრის და ფუნჯის ხელში მყარად დაჭერა.

საინტერესო რამ კი შემდეგში მდგომარეობს: ფსიქოლოგებმა ჩაატარეს ექსპერიმენტი და 5-დან 9 წლის ბავშვებს დასახატად წინ სახელურიანი ჭიქა დაუდეს. ჭიქა ისე იდგა, რომ ბავშვებს მისი სახელურის დანახვა არ შეეძლოთ. პირობა ასეთი იყო. ბავშვებს უნდა დაეხატათ მხოლოდ ის, რასაც ხედავდნენ.

მიუხედავად იმისა, რომ არ ჩანდა, 5-დან 7 წლამდე ბავშვებმა ჭიქა სახელურთან ერთად დახატეს. 7 წლის ზევით უფროსებმა კი მხოლოდ ჭიქა - სახელურის გარეშე.

სწორედ ამაში გამოიხატა სხვაობა პატარებსა და უფროსებს შორის.

თუკი უფროსებს სთხოვეს, რომ დაეხატათ ის, რასაც ხედავდნენ, მათ ეს გააკეთეს და ჭიქა სახელურის გარეშე დახატეს. ბავშვებმა კი ჭიქას იმიტომ მიუხატეს სახელური, რომ იცოდნენ - სახელური იქ უნდა ყოფილიყო.

მორალი

ჩვენ ყველას საკუთარი წარმოდგენა გაგვაჩნია მორალის შესახებ. ყველამ ვიცით რამდენად მნიშვნელოვანია კანონის დაცვა, კარგი საქციელი და ჩვენ ყველას გვესმის, რომ ზოგჯერ ამ წესების დარღვევაცაა შესაძლებელი.

ბავშვის მორალური კრედო უფრო მარტივია. ყველაზე პატარებისთვის ის დასჯის თავიდან აცილებაზეა დაფუძნებული. მოგვიანებით აზრები ვითარდება და ბავშვი ათვითცნობიერებს, რომ კარგი ქცევა დასაჩუქრებასთანაა ასოცირებული. დროთა განმავლობაში ეს გააზრებები სულ უფრო და უფრო იხვეწება და უფროსთა უმრავლესობაში მორალურ არგუმენტებად გარდაიქმნება.

ამ საკითხის გამოკვლევის დროს ბავშვებს ასეთი კითხვა დაუსვეს: რა არის უფრო მეტად ცუდი? დაამტვრიო ბევრი სათვალე შემთხვევით, თუ გატეხო ერთ სათვალე, ოღონდ შეგნებულად, სპეციალურად? დიდისთვის ყველაფერი გასაგებია, ანუ მე-2 ვარიანტი. დაამტვრიო შეგნებით, სპეციალურად- უფრო ცუდია.

პატარების უმრავლესობამ 1 ვარიანტი აირჩია. ვინც მეტი სათვალე დაამტვრია, უფრო ცუდი საქციელი ჩაიდინა, რადგან მეტი ზიანი გამოიწვია.