მიხეილ ჯავახიშვილის „ჯაყოს ხიზნები“ ქართული ლიტერატურის ერთ-ერთი ყველაზე ღრმა და სიმბოლური ნაწარმოებია, რომელიც არა მხოლოდ მხატვრული ღირებულებით, არამედ ფილოსოფიური დატვირთვითაც გამოირჩევა. ეს რომანი ასახავს ადამიანის ბუნების მრავალფეროვნებას, სოციალური კონფლიქტების განვითარებას და ისტორიულ გარდატეხებს, რომელთა გავლენაც დღემდე იგრძნობა.
მიხეილ ჯავახიშვილის „ჯაყოს ხიზნები“ არა მხოლოდ ქართული ლიტერატურის შედევრია, არამედ მწერლის სულიერი ბრძოლის გამოძახილი. ეს რომანი დაიწერა ყველაზე მძიმე და არასტაბილურ პერიოდში, როცა თავისუფალი აზრი იდევნებოდა, ხოლო განსხვავებული შეხედულება სიცოცხლისთვის საშიშ მტრობად ითვლებოდა.
1924 წელს, დევნის, ციხისა და პოლიტიკური რეპრესიების ფონზე, მწერალი ქმნის ბოლშევიზმის სუსხით გაჟღენთილ, სიმბოლურ, ღრმად ფილოსოფიურ რომანს. „ჯაყოს ხიზნები“ არა მხოლოდ ისტორიულ ძვრებს ასახავს, არამედ ზნეობრივი კრიზისისა და პიროვნული გადაგვარების დრამას.
მიხეილ ჯავახიშვილის „ჯაყოს ხიზნები“ უბრალო ისტორიული რომანი კი არა, სიმბოლური ალეგორიაა, რომელიც გვიჩვენებს ეროვნულ მარცხს, სოციალურ ძვრებს და პიროვნული ბრძოლების დრამას. ეს წიგნი საქართველოს გასაბჭოებას, ტრადიციების რღვევას და ახალი ძალაუფლების დამკვიდრებას ასახავს, მაგრამ ამავე დროს, ფართო ფილოსოფიურ კონტექსტში ბოროტებისა და სიკეთის დაპირისპირებასაც მოიაზრებს. პერსონაჟები არა მხოლოდ კონკრეტულ ეპოქას ეკუთვნიან – ისინი ადამიანური ბუნების უნივერსალურ სახეებად გვევლინებიან.
ჯაყო – ბნელ ძალას განასახიერებს, რომელიც ყოველგვარი მორალის გარეშე ადის სცენაზე.თეიმურაზი – ჩამოშლილი ელიტაა, რომელიც ძველ ღირებულებებს ვერ იცავს.მარგო – ერის სილამაზესა და მსხვერპლს აერთიანებს.
ეს არის წიგნი, რომელიც ქართველების ისტორიულ და სოციალურ ტრაგედიას ასახავს. რომანის მთავარი თემა ძველი და ახალი სამყაროს დაპირისპირებაა. მიხეილ ჯავახიშვილი ოსტატურად აღწერს არისტოკრატიული ფენის დაცემას და ახალ, აგრესიულ ძალას, რომელიც რეალობას ცვლის.
თეიმურაზ ხევისთავი – ძველი, განათლებული, მაგრამ უსუსური აზნაური და ჯაყო ჯივაშვილი – ახალ დროს მორგებული, აგრესიული, მაგრამ ჭკვიანი გაიძვერა ადამიანი – სწორედ იმ ეპოქის ცვლილებების სიმბოლოები არიან.
თეიმურაზი განათლებული, მაგრამ უმოქმედოა – მისი ცოდნა უსარგებლო ხდება, რადგან მას მოქმედება არ შეუძლია. ჯაყო უვიცია, მაგრამ მიზანმიმართული – ის ახერხებს, გაანადგუროს და დაიმორჩილოს განათლებული, მაგრამ სუსტი ადამიანი. თეიმურაზი იდეალისტია, მაგრამ მათხოვრად გადაიქცევა. ჯაყო ბინძური მეთოდებით იმარჯვებს, მაგრამ საბოლოოდ ისიც განადგურებული დარჩება.
ეს საკითხი დღემდე აქტუალურია – რას ნიშნავს ნამდვილი ძალა? ცოდნა უფრო გამოსადეგია, თუ მოქმედება?
ჯავახიშვილის ეს რომანი მკითხველს ადამიანურ ღირსებასა და მორალზე დააფიქრებს. „ჯაყოს ხიზნები“ გვასწავლის, რომ ცოდნა და ღირსება მოქმედებას უნდა ერთვოდეს, წინააღმდეგ შემთხვევაში – ადამიანი განწირულია.
წიგნი გვასწავლის ისტორიის, ზნეობისა და სოციალური ცვლილებების მნიშვნელობას. მკითხველი კიდევ ერთხელ დაფიქრდება სწორ გზაზე დადგომის აუცილებლობაზე.
მიხეილ ჯავახიშვილის „ჯაყოს ხიზნები“ არა მხოლოდ კლასიკური ქართული ლიტერატურაა, არამედ თითოეული მკითხველისთვის ერთგვარი სარკეა, რომელიც აჩვენებს, როგორ იცვლება საზოგადოება და ადამიანი დროთა განმავლობაში.
ეს წიგნი ყველა ოჯახში უნდა იყოს, რადგან ეს არის ნაწარმოები, რომელიც მწვავედ შეგვახსენებს, თუ რა ემართება საზოგადოებას, როდესაც ცოდნას მოქმედება არ ახლავს, ხოლო ძალაუფლება ცინიზმში გადაიზრდება.
R