ბავშვის ჯანმრთელობას, სიძლიერეს და ფიზიკურ მდგომარეობას დიდწილად სიცოცხლის პირველი წელი განაპირობებს – ის პერიოდი, როცა პატარა მთლიანად მშობლებზეა დამოკიდებული. სწორედ ამ დროს ვითარდება ძირითადი უნარები და იქმნება ფიზიკური და ემოციური საფუძველი მთელი ცხოვრებისათვის. ამიტომ განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რას აკეთებენ მშობლები ამ ფაზაში – და როგორ ეხმარებიან პატარას გახდეს ძლიერი, აქტიური და მოქნილი.
პირველი წელი სასწაულებრივ ცვლილებებს მოიცავს: ახალშობილი, რომელიც დაბადებისას სრულიად უმწეოა, მალე იწყებს თავის დაჭერას, გადაბრუნებას, ჯდომას, ცოცვას და ბოლოს – სიარულსაც. მშობლები ხშირად სპეციალური ცხრილებით ადარებენ, დროულად ეუფლება თუ არა ბავშვი ამა თუ იმ უნარს. თუმცა არსებობს ხუთი უმნიშვნელოვანესი ფაქტორი, რომლებიც ბევრად ღრმა დონეზე განსაზღვრავენ ბავშვის ფიზიკურ განვითარებას – სწორედ მათზე უნდა გავამახვილოთ ყურადღება.
ტონუსი ხშირად მხოლოდ კუნთების დაჭიმულობასთან ასოცირდება, მაგრამ სინამდვილეში ეს არის ბალანსი კუნთის დაძაბულობასა და მოდუნებას შორის. ნორმალური ტონუსი უზრუნველყოფს სხეულის სტაბილურობას, მოძრაობის კონტროლს, სწორ ზამბარისებურ პასუხს გარემოს სტიმულებზე. ის გავლენას ახდენს როგორც ბავშვის მოძრაობაზე, ასევე ხმაზეც – ეხმარება სიტყვების გამოხატვაში, ხმის ინტონაციაში.
დაჭიმულობის, ანუ ჰიპერტონუსის მქონე ბავშვები, როგორც წესი, ვერ ისვენებენ, ჭირვეულობენ და ხშირად ღელავენ. ხოლო დაბალი ტონუსის (ჰიპოტონუსის) მქონე პატარები შეიძლება თავიდან მშვიდები ჩანან, თუმცა შემდეგ ირკვევა, რომ ისინი ადვილად იღლებიან, არ აქტიურობენ, არ ინტერესდებიან საგნებით და ნელა ვითარდებიან როგორც ფიზიკურად, ასევე ემოციურად.
ნორმალური ტონუსი აუცილებელია, რომ ბავშვი გაიზარდოს არა მხოლოდ ძლიერი და მოქნილი, არამედ – მშვიდი, მენტალურად ჯანმრთელი და სამყაროსთან ჰარმონიულად დაკავშირებული.
პატარა ბავშვისთვის ცხოვრება ძირითადად სენსორულ შეგრძნებებში მდგომარეობს: დანახული, მოსმენილი, შეხებული და გასინჯული – ეს ყველაფერი ქმნის სამყაროს შესახებ მის საწყის წარმოდგენას. თუ ბავშვი არ იღებს საკმარის სენსორულ გამოცდილებას, ის შეიძლება ზედმეტად მგრძნობიარე იყოს (სხვისი შეხება აწუხებს, ზოგი საკვები აღიზიანებს, ხმებზე მძაფრად რეაგირებს), ან – თითქმის უგრძნობი (არ უჭირს დაბინძურებულ ტანსაცმელში ყოფნა, არ რეაგირებს ხმაზე, ვერ ამჩნევს მტვერს ან ჭუჭყს ხელზე).
თანამედროვე ბავშვებში ხშირია ე.წ. „შეგრძნების მაძიებლობა“, რაც ვლინდება მოუსვენრობაში, ყველაფერში ხელის ჩაყოფის სურვილში, ხმაურის სიყვარულში ან ნივთების ღეჭვაში – ეს ყველაფერი ხშირად უკავშირდება სწორედ სენსორული გამოცდილების დეფიციტს პირველ წელს.
დაბადებისას ბავშვი საკუთარ სხეულს უცხო საგნად აღიქვამს. დროთა განმავლობაში ის სწავლობს სხეულის ნაწილების გარჩევას, მოძრაობის კოორდინაციას და მანიპულაციას. ამ პროცესით ყალიბდება ე.წ. სხეულის სქემა – ინსტინქტური წარმოდგენა საკუთარ თავზე, რაც განსაზღვრავს მოძრაობის სიზუსტესა და თავდაჯერებულობას.
სხეულის საზღვრების ცოდნა კი არა მხოლოდ ფიზიკური, არამედ ფსიქოლოგიური საზღვრების საფუძველია. ბავშვები, რომლებიც ვერ გრძნობენ პირად სივრცეს, შეიძლება ძალიან თავშეუკავებლები იყვნენ, ან ზედმეტად მიეჯაჭვონ უცხოებს და არ იცოდნენ, როგორ დაიცვან საკუთარი „მე“.
ბავშვი ჯერ კიდევ მუცლად ყოფნისას ეცნობა პირველ რიტმებს – დედის გულისცემას, სუნთქვას, სიარულს. დაბადების შემდეგ კი ის სწავლობს ახალ რიტმებს – ძილის, კვების, თამაშის და მოძრაობის. სწორედ რიტმი ეხმარება ბავშვს მოძრაობის გაწონასწორებაში, ენერგიის სწორ განაწილებაში და მოქმედებების თანმიმდევრობით შესრულებაში.
რიტმის დისბალანსი ვლინდება მაშინ, როცა ბავშვს უჭირს დღე-ღამის რეჟიმთან შეგუება, რთულად გადადის თამაშიდან დასვენებაზე, არ შეუძლია სწრაფად ან ნელა იმოძრაოს საჭიროების მიხედვით.
დაახლოებით ოთხი თვის ასაკიდან ბავშვი იწყებს კონკრეტულ საგანზე კონცენტრაციას – მიუთითებს, წვდება, ცდილობს მიაღწიოს. ეს არის პირველი ნაბიჯები მიზანდასახულობის, ფოკუსის და მონდომების განვითარებაში.
თუ ამ უნარებს ვერ ავითარებს, მისი აქტიურობა უსისტემო, ქაოტური და ზედაპირული ხდება. შედეგად – სკოლაში ასეთი ბავშვები ხშირად ვერ ასრულებენ დავალებებს ბოლომდე, ვერ უძლებენ მეცადინეობის პროცესს, ვერ ინარჩუნებენ ყურადღებას და უჭირთ მიზნის მიღწევა.
ბევრი კითხვის ნიშნით და ინტერნეტ-რჩევებით დაბნეული მშობლებისთვის საუკეთესო პასუხი შეიძლება მარტივად ჩამოყალიბდეს: მშობლის ჩახუტება და ცოცხალი ურთიერთობა – ყველაზე ეფექტური განვითარება პირველ წელს.
დაკავშირება, ფიზიკური სიახლოვე, სითბო და ერთობლივი თამაში ბავშვთან ქმნის საფუძველს მის ტონუსზე, შეგრძნებებზე, სხეულის სქემაზე, რიტმზე და მიზანდასახულობაზე.
როცა დედა ბავშვს აჭმევს, ეს მის ტონუსზეც მოქმედებს – უმჯობესია, მას ხელში ეჭიროს და არა საწოლში. როცა დედა ბავშვს ეხება, ეს აძლევს მას საშუალებას გაიცნოს საკუთარი სხეული. ჩაცმისას, ბანაობისას ან მასაჟისას – დედა აკავშირებს მას საკუთარ ხელებთან, სხეულთან, თვალებთან.
პატარა წინააღმდეგობითი თამაშები – ხელებით და ფეხებით ბიძგები, სხვადასხვა სიფართის და სიმძიმის ნივთების დაჭერა – ეხმარება ბავშვს შეიგრძნოს საკუთარი კუნთები და სახსრები.
დედის მიერ განმეორებითი რიტმული მოქმედებები – სიმღერები, ტაში – ავითარებს მის შინაგან რიტმს.
მიზნისკენ სწრაფვა – როცა დედა სთხოვს ბავშვს მიაწოდოს სათამაშო, მიიქციოს ყურადღება და შემდეგ შეაქოს, როცა ბავშვი ამ ამოცანას ასრულებს – სწორედ ასე ვითარდება მიზანდასახულობა.
ფიზიკური განვითარება და მოტორული უნარების ზრდა არ იწყება გაკვეთილებით, ბაგა-ბაღით ან სათამაშოებით. ეს ყველაფერი იწყება იმ სითბოთი, სიახლოვითა და ყოველდღიური ურთიერთობით, რასაც მშობელი აძლევს ბავშვს. ჩვენი ხელებია ის გარემო, რომელშიც ბავშვი იზრდება – ძლიერი, ჯანმრთელი და სიცოცხლით სავსე.