თუ ბავშვს ძალიან პატარა ასაკში, განსაკუთრებით კი 3 წლამდე, ხშირად ეცვლებათ მომვლელი მას შესაძლოა სკოლაში შესვლისას გარკვეული ფსიქიკური დარღვევები განუვითარდეს. რისკის ქვეშ არიან არა მხოლოდ ისინი, ვისაც ძიძები უვლიან, არამედ ის ბავშვებიც, რომლებსაც მშობლები სხვადასხვა ნათესავთან ან საბავშვო ბაღის საათობრივი მოვლის ჯგუფებში ტოვებენ.
კვლევის მიხედვით, თუ ბავშვი 3 წლამდე ხშირად იღებს ზრუნვას მშობლების გარდა სხვა ზრდასრულებისგან — იქნება ეს საბავშვო ბაღი, ძიძა, ან მოკლევადიანი მოვლის სერვისი — სკოლაში შესვლისას მას უფრო მაღალი რისკი აქვს ქცევითი და ფსიქოლოგიური პრობლემების (აგრესია, შფოთვა, დეპრესია, ყურადღების დეფიციტი და ჰიპერაქტივობა). განსაკუთრებით პრობლემური აღმოჩნდა მაშინ, როცა ბავშვი კვირაში საშუალოდ 3 დღეს მაინც ატარებდა ასეთ გარემოში.
კვლევა ციურიხის უნივერსიტეტში, კონკრეტულად კი Jacobs Center for Productive Youth Development–ის ჯგუფის მიერ ჩატარდა. ის ეფუძნება ბავშვობიდან მოზარდობამდე სოციალური განვითარების შესახებ ციურიხის პროექტს, რომლის მიზანია ქცევის პრობლემებისა და ფსიქოლოგიური მდგომარეობების დროთა განმავლობაში შესწავლა.
ავტორებმა შეისწავლეს 56 სხვადასხვა სკოლის მონაცემები და დააკვირდნენ 1675 პირველკლასელს, რომელთაც 7 წლიდან 20 წლამდე ადევნებდნენ თვალყურს. აღმოჩნდა, რომ ბავშვების დაახლოებით 67%-ს ადრეულ ასაკში ჰქონდა გარეშე პირების მიერ მოვლის გამოცდილება — ეს შეიძლებოდა ყოფილიყო აღმზრდელი, მასწავლებელი, ძიძა, მეზობელი ან ახლობელი.
რა სახის პრობლემები შეიძლება განვითარდეს
ახალი კვლევის მიხედვით, რაც უფრო მეტ დროს ატარებს 3 წლამდე ბავშვი ბაღში ან ძიძასთან, მით უფრო იზრდება ქცევითი პრობლემების განვითარების ალბათობა დაწყებით კლასებში.
მკვლევრების თქმით, ხშირად ხვდებოდა აგრესიული ქცევა, ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომი (სდვგ), შფოთვა, დეპრესია და ეგრეთ წოდებული ექსტერნალიზაციის დარღვევები, რომლებიც გამოიხატება ქცევითი აფეთქებებითა და ემოციების კონტროლის სირთულით.
აგრესიული ქცევა ყველაზე მეტად 9-11 წლის ასაკში იყო თვალსაჩინო, შფოთვა და დეპრესია — 7-დან 11 წლამდე, ხოლო ანტისოციალური ქცევა განსაკუთრებით 7-9 წლის ბავშვებში შეინიშნებოდა.
კვლევის მეთოდოლოგია
მონაცემები მიღებული იყო არა მხოლოდ ექიმების დაკვირვებით, არამედ ბავშვების მშობლების, აღმზრდელებისა და მასწავლებლების მიერ შევსებული კითხვარებით. თვითონ ბავშვებიც პასუხობდნენ გარკვეულ კითხვებს, რაც კვლევას უფრო სანდოს ხდიდა.
დადებითი შედეგიც არსებობს
მიუხედავად იმისა, რომ პატარა ასაკში გარე ზრუნვამ შეიძლება უარყოფითი კვალიც დატოვოს, მეცნიერები აღნიშნავენ, რომ სიტუაცია ასაკის მატებასთან ერთად უმჯობესდება. 13 წლიდან ბევრი ნეგატიური გამოვლინება მცირდება ან საერთოდ ქრება. ამ ასაკში ბავშვებს მხოლოდ ნაწილობრივ რჩებათ სდვგ-ის სიმპტომები, ხოლო აგრესია და დეპრესიული მდგომარეობები იშვიათად ფიქსირდება.
როგორც ხედავთ, მკვლევრები ხაზს უსვამენ ორ მნიშვნელოვან დეტალს:
-
ეფექტი დროებითია – 13 წლიდან ბევრი ნეგატიური გამოვლინება ქრება ან მნიშვნელოვნად მცირდება, და ძირითადად მხოლოდ ADHD-ის ნაწილობრივი სიმპტომები რჩება.
-
ყველა შემთხვევაში არ ვითარდება პრობლემები – მხოლოდ სტატისტიკურად იმატებს რისკი, მაგრამ ბევრი ბავშვი სრულიად ნორმალურად ვითარდება.
ანუ ეს არ არის პირდაპირი აკრძალვა „არ მიიყვანოთ ბაღში 3 წლამდე“. უფრო სწორად, კვლევა ამბობს: რაც უფრო პატარაა ბავშვი და რაც მეტ დროს ატარებს მშობლების გარეშე, მით უფრო იზრდება ფსიქოლოგიური სირთულეების ალბათობა.